07-09-2013 Ad Bestman: een blinde politicus die het goed zag

Van Johan Hut ontvingen we een artikel over Ad Bestman dat hij schreef in het tijdschrift van de Historische Kring Baerne (Baarn) september 2013
Ad Bestman was onder meer 1 van de oprichters van de NSVG in 1964, en politicus.
Maar er is meer over Ad te vertellen.
Een bijzonder gemeenteraadslid in de Baarnse geschiedenis was Ad Bestman. Van 1970 tot 1978 zat hij namens D66 in de raad. Daarna werd hij lid van Provinciale Staten. Van 1981 tot aan zijn vroege overlijden in 1988 was hij burgemeester van Abcoude. Bijzonderheid: Bestman was blind. Door goed te luisteren ‘zag’ hij sommige dingen des te beter. Als raadslid verraste hij wethouders met zijn enorme geheugen. Zijn grootste hobby was enigszins ongewoon voor een blinde, Bestman schaakte. Hij werd twee keer kampioen van de Baarnse Schaakvereniging.

Harde maatschappij

Aren Bestman (roepnaam Ad) werd geboren op 2 februari 1944. Hij had een ziekte aan beide ogen en zijn slechtste oog werd geopereerd. Dat ging niet helemaal goed en door een nog slechtere nazorg, in het laatste oorlogsjaar, werd hij blind aan dat oog. Toen hij tien jaar was, gebeurde er iets verschrikkelijks. Tijdens een onschuldige stoeipartij in huis viel hij met zijn ‘goede’ oog op de punt van een meubel en werd volledig blind. Bizar, dat zoiets juist gebeurt met een kind dat maar één werkend oog heeft.
Hij accepteerde zijn handicap. Bestman later: “Spelenderwijs wen je eraan. Voor iemand van 20 of 25 lijkt het me veel moeilijker. In vergelijking met mensen die blind zijn geboren, ligt de zaak voor mij nog iets gemakkelijker. Ik weet waarover ik praat, want ik heb het gezien.”
Na een verblijf van zeven weken in het ziekenhuis verhuisde hij naar Bartiméus in Zeist. Van de vierde klas van de lagere school werd hij teruggezet naar de eerste. Braille had hij snel onder de knie. Na de mulo (ook op het internaat) wilde hij naar het lyceum en daarna rechten studeren. De directeur raadde het af en haalde hem over om kantoordiploma’s te gaan halen.
Met zijn diploma’s op zak kreeg hij ongeveer 150 afwijzingen op sollicitaties. Bestman: “Ik was gewaarschuwd voor een harde maatschappij, maar dat het zo hard was, had ik niet gedacht.” Uiteindelijk leek hij in Baarn te zullen worden aangenomen bij Phonogram, de grammofoonplatenfabriek van Philips. Het gezin (ouders en vijf jongere broers en zussen) stond zo om hem heen dat het naar Baarn verhuisde. Vader Bestman had een boomkwekerij en hoveniersbedrijf gehad op Goeree Overflakkee en was later in Aerdenhout terechtgekomen. Hij solliciteerde met succes naar een baan als hovenier bij de gemeente Baarn. Phonogram ging niet door, maar kort daarna kreeg Ad Bestman een baan als stenotypist bij Luctor, een bedrijf dat lesmaterialen en schoolartikelen maakte, ook grote artikelen zoals tafels, stoelen en schoolborden. Het kantoor was gevestigd op de hoek van de Oude Utrechtseweg en Sophialaan, waar nu moderne kantoorvilla’s staan. Het bedrijf kwam hem volop tegemoet, liet zelfs de prijslijst omzetten in braille.
Kort na zijn indiensttreding trouwde hij met Sytske Post, een groepsleidster bij Bartiméus, negentien jaar ouder dan hij. In een interview in het Nieuwsblad van het Noorden in 1978 zei Sytske: “Er veranderde voor mij eigenlijk heel weinig. Ik bleef mijn vroegere werk doen, alleen niet meer voor een groep maar voor één persoon.” Trouwen met een blinde man is niet makkelijk, maar door haar werk wist ze waar ze aan begon. “Ik merk niet eens meer dat ik met een blinde man ben getrouwd. Hij is door de jaren ontzettend zelfstandig geworden, hij kan bijna alles. Daarom ben ik voortdurend ongerust. Ik ben altijd weer blij als hij thuis is.” Hij kon volgens haar dan wel bijna alles, maar Bestman had zijn vrouw wel degelijk nodig om te kunnen functioneren. Ze vormden een onafscheidelijk koppel.
In 1966 begon Bestman alsnog aan zijn gymnasiumopleiding, die hij afrondde in 1974. De blindenbibliotheek in Den Haag zette zijn lessen om in braille. Zijn baan zag hij niet als iets voor het leven. Daar komt bij, zo zegt een broer van hem nu, dat de directeuren onaangenaam werden (zelfs vernederend) toen hij wel erg intelligent bleek voor een kantoorbediende. Bestman besloot met studies zo ver mogelijk te komen, om zo min mogelijk afhankelijk te worden van anderen. Hij zegde zijn baan op en begon aan de Universiteit van Utrecht aan de studie rechten, wat hij altijd had gewild. Hij specialiseerde zich in bestuurskunde en milieurecht en studeerde af in 1979.

Eigen keuze

Al sinds zijn jeugd was Bestman geïnteresseerd in politiek. Hij discussieerde er vaak over met zijn opa en een oom, die beiden enigszins actief waren bij de ARP. Het gezin Bestman behoorde tot de behoudende richting in de Nederlandse Hervormde Kerk, waar de ARP een van de logische, bijna automatische keuzes was. Bij Bartiméus discussieerde hij zelfs met prof.dr. I.A. Diepenhorst, voorzitter van het bestuur van Bartiméus en later minister namens de ARP. De Amerikaanse president J.F. Kennedy had Bestmans grote interesse. Hij zou bij de ARP zijn terechtgekomen, zo zei hij, niet bewust maar omdat je toch ergens bij wilt horen. In 1966 echter verscheen het Appèl’66. Dat was een oproep tot democratisering van de samenleving en een nieuw partijenstelsel. Daarnaast lag de nadruk op geestelijke vrijheid en individuele ontplooiing. Bestman, 22 jaar oud, voelde zich er enorm door aangetrokken en ondertekende het appèl, net als 43 andere mensen. Zij staan bekend als de 44 oprichters van D66. Initiatiefnemer Hans van Mierlo was zijn grote voorbeeld, Bestman heeft altijd contact met hem gehouden.
Bij de eerstvolgende gemeenteraadsverkiezing, in 1970, kreeg de jonge partij in Baarn één zetel, die werd ingenomen door Bestman. Dat was een hele onderneming, gaf hij acht jaar later in zijn afscheidsrede toe. Kleine praktische dingen waren voor hem veel moeilijker dan de politieke discussies. Daarbij was hij ook nog eens een eenmansfractie en hij dankte bij zijn afscheid vooral de PCL-fractie voor haar steun. Dat was de Protestants Christelijke Lijst, een combinatie van de ARP en de CHU, twee van de drie voorlopers van het CDA. De raadsstukken had hij zich altijd thuis door zijn vrouw laten voorlezen, maar als er ter vergadering iets onverwachts gebeurde waren ook raadsleden van andere partijen altijd wel bereid hem iets in te fluisteren. Ook gunde de burgemeester hem regelmatig een korte schorsing. In 1974 vormde D66 een progressieve combinatie met andere kleine linkse partijen. Bestman werd fractievoorzitter.
Als een typisch probleem waar hij als blinde in de raad tegenaan liep, noemde Bestman een voorval tijdens zijn eerste Algemene Beschouwingen. Terwijl hij die voorlas, zaten sommige raadsleden te smoezen en gniffelen. Dat was voor Bestman een groot probleem, omdat het voorlezen van een verhaal dat in brailleschrift geschreven is een grote concentratie vereist. Plotseling werd het stil. Later hoorde hij dat de gemeentesecretaris een papier had doen rondgaan met daarop de tekst: ‘Koppen dicht!’
Een blinde heeft vaak andere zintuigen en eigenschappen beter ontwikkeld dan ziende mensen. Bij Bestman was dat onder andere zijn geheugen. Zo merkte hij eens tijdens een raadsvergadering op dat een wethouder iets zei dat in tegenspraak was met wat hij drie jaar eerder had gezegd. Het onderwerp werd verdaagd, de oude notulen werden erop nageslagen en de wethouder haalde bakzeil. Bestman: “Sinds dit voorval bedenken raadsleden zich wel drie keer voor ze mij ongelijk geven.” Discussiëren kon hij eindeloos. Een collega uit die tijd zei altijd dat Bestmans leus was: “Wij besluiten om nog niets te besluiten.”
Hij kon niet overal over meepraten. Over planologie wel. Een kennis hielp hem daarbij, door thuis met zijn vinger over kaarten te bewegen. Dat hij tot zijn tiende kon zien, noemde Bestman daarbij als zijn redding. Verkeer was echter te moeilijk, dat ging zijn voorstellingsvermogen te boven.

Burgemeester

In 1978 werd Bestman lid van Provinciale Staten. D66 kende de afspraak dat die functie onverenigbaar was met het raadslidmaatschap en daarmee was hij het eens. Machteld Versnel-Schmitz, later lid van de Tweede Kamer, was een fractiegenote van hem. Na Bestmans overlijden schreef ze in een in memoriam: “Het aanhoren van vele lange saaie betogen veroorzaakte recalcitrantie en gekke opmerkingen, die zo nu en dan ineens onderbroken werden door een licht geratel, want dan had Ad toch iets interessants gehoord. Hij maakte dan aantekeningen op zijn draagbare braillemachientje. Soms zei ik: ‘Ad, dat zie je verkeerd.’ Maar hij zag alles prima. Hij was wel letterlijk blind, maar figuurlijk zag hij meer dan wij. Hij gebruikte al zijn zintuigen. Hij nam aarzelingen waar in iemands stem, die voor ons verborgen bleven door uiterlijk vertoon van de spreker.”
Bestman kende zijn capaciteiten en was ambitieus. Vijftien keer solliciteerde hij naar een burgemeesterspost. Steeds werd hij afgewezen. Omdat hij blind was, zei hij. Dat kun je nooit weten, je wordt immers niet zomaar aangenomen als burgemeester en in 1978 was Bestman pas 34. Bovendien kijken gemeenten ook naar politieke kleur en duurt het voor een nieuwe partij nogal lang voordat die een burgemeesterspost krijgt. Voor D66 was Hans Gruijters (Lelystad, 1 januari 1980) de eerste en Hayo Apotheker (Muntendam, 1 oktober 1980) de tweede. In datzelfde jaar durfde Abcoude het unicum aan een blinde burgemeester te benoemen. Bestman werd bevestigd op 16 januari 1981, als derde D66-burgemeester in Nederland.

Vanwege zijn handicap kreeg hij een persoonlijke assistente, die werd betaald door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Hij kreeg direct veel op zijn bordje, was later te lezen in een gemeentelijk in memoriam: “Vrijwel direct werd hij geconfronteerd met drastische bezuinigingen en een aantal belangrijke en niet altijd eenvoudige beleidszaken. De bestuurlijke herindeling bedreigde de zelfstandigheid van de gemeente Aboude, de ruilverkaveling Baambrugge-Oostzijds moest van start en de huisvesting van de Open Jongerensociëteit gaf de nodige problemen. Met de ogen van de hele gemeente op zich gericht ging Ad Bestman aan het werk en hij presteerde het dat binnen de kortste tijd eigenlijk niemand in zijn omgeving meer echt in de gaten had dat de burgemeester visueel gehandicapt was.”
Zeven jaar lang vervulde hij zijn functie met groot enthousiasme. In januari 1988 legde Bestman zijn werk neer, nadat hij was getroffen door een ernstige ziekte. Hij had nierkanker, wat aanvankelijk met ‘succes’ werd geopereerd. Het herstel verliep voorspoedig, maar op een van zijn eerste werkdagen daarna werd hij tijdens een overleg met zijn wethouders onwel. Zijn gezwel bleek toch te zijn uitgezaaid. Ad Bestman overleed op 28 augustus 1988, officieel nog in functie. Loco-burgemeester H. Hoogenhout, geciteerd door Trouw: “Hij heeft met ongelooflijk veel energie zijn ambt vervuld. Hij zag ook dingen die wij soms niet zagen. Een kundig bestuurder, met een groot gevoel voor politieke verhoudingen. Zijn organisatietalent was ongetwijfeld zijn sterkste punt. Hij heeft met de 900-jaarviering van Abcoude heel wat in beweging gebracht.”

De 64 velden

Bestman had als hobby’s onder andere orgelspelen en postduiven. Die twee liet hij door alle drukte varen. Zijn grootste hobby, schaken, bleef hij altijd trouw.
Blinde schakers gebruiken een bordje waarop alle 64 velden een gaatje hebben waarin de stukken worden vastgepind. Zo kunnen ze de stelling voelen zonder de stukken te verschuiven. De tegenstanders mogen een normaal bord gebruiken. Meestal hebben de blinde spelers de stelling ook in hun hoofd.

Bestman was in 1969 en 1970 clubkampioen van de Baarnse Schaakvereniging. Van 1966 tot 1970 was hij secretaris en het laatste jaar ook voorzitter. Ook was hij tussen 1969 en 1982 vijf keer Nederlands schaakkampioen bij de visueel gehandicapten. Internationaal nam hij ook aan wedstrijden deel. Een broer herinnert zich nog dat hij in Duitsland simultaan speelde op vijftien borden, waarbij hij de borden nauwelijks aanraakte. Hij had alle stellingen in zijn hoofd. Bestman was bestuurslid van de nationale en internationale bond voor schakers met een visuele handicap. Van de nationale bond was hij medeoprichter. Een bijzondere man, met bijzondere kwaliteiten. Ondanks, of dankzij zijn handicap? Machteld Versnel ter afsluiting van haar in memoriam: “Ik denk dat Ad juist door zijn handicap zo’n voortreffelijk mens was en hij kon alleen zo goed functioneren doordat zijn vrouw Siets vrijwel letterlijk als oog voor hem fungeerde. D66 heeft een van zijn grote leden verloren.”

Bronnen:

Citaten van Bestman waar geen bronvermelding bij staat, komen uit genoemd interview in het Nieuwsblad van het Noorden. Pascal Losekoot, actief lid van de Baarnse Schaakvereniging, spoorde dit bijzondere interview op. De regionale archieven waar de gemeente Baarn en de voormalige gemeente Abcoude onder vallen, reikten meer informatie aan. Het landelijk bureau van D66 ploos ook iets uit. Van mevrouw L.E. Plooij-Bestman, zus van Ad Bestman, kreeg ik diverse teksten uit Abcoude, uitgesproken na het overlijden, en de foto’s bij dit artikel. Ook beantwoordden zij en haar broer M.H. Bestman mijn laatste vragen.

terug naar begin van de pagina
Terug naar de nieuwspagina

Einde pagina