-1- Eindspeltips: Dame tegen pionAuteur: Herman GrootenPrint

--------------------------------------------------------------------------------
Krijgt u wel eens een eindspel op het bord in uw partijen? En was u tevreden over de afloop? Of knaagde er iets waarvan u later dacht: “Dat had ik anders
kunnen spelen?”
Schaaksite biedt een eindspelrubriek aan waarin u uw kennis kunt opfrissen of eventueel uitbreiden. De internationale meesters Twan Burg en Herman Grooten
zullen op frequente basis u proberen bij te praten over diverse eindspelfinesses.

In deze eerste aflevering van mijn hand van deze nieuwe serie leg ik u het eindspel van dame tegen pion voor. Op het oog is dit niet zo'n interessant eindspel.
Dat klopt, want in meeste gevallen zal de dame eenvoudig winnen van de vijandelijke pion. Pas als de pion op de voorlaatste rij is beland, doemen er (technische)
problemen op. Laten we het eerste voorbeeld maar eens bekijken.

Stelling:
Wit: Kh8 Da8
Zwart: Ke2 d2
Wit aan zet

Zonder hulp van de eigen koning kan hij niet tot winst komen; hij zal dus zijn koning naderbij moeten brengen. De techniek die hij moet gebruiken is dat
hij met een aantal schaakjes en dwangmanoeuvres de zwarte koning voor zijn eigen pion moet dwingen, zodat deze niet meer dreigt te promoveren. Op dat moment
kan de witte koning een stapje dichterbij gebracht worden. Dit proces herhaalt zich een aantal malen, totdat de witte koning zo dicht genaderd is dat de
pion veroverd wordt. In de praktijk werkt dat zo:
1. De4+ Kf2 2. Dd3 Ke1 3. De3+

Stelling:
Wit: Kh8 De3
Zwart: Ke1 d2
Zwart aan zet

3… Kd1 4. Kg7 Kc2 5. De2 Kc1 6. Dc4+ Kb2 7. Dd3 Kc1 8. Dc3+ Kd1 9. Kf6 Ke2 10. Dc2 Ke1 11. De4+ Kf2 12. Dd3 Ke1 13. De3+ Kd1 14. Ke5 Kc2 15. De2 Kc1 16.
Dc4+ Kb2 17. Dd3 Kc1 18. Dc3+ Kd1 19. Ke4 Ke2 20. De3+ Kd1 21. Kd3 Kc1 22. Dxd2+
1-0

Het is handig om te weten dat als de dame voor de pion weet te komen, wit zich een heleboel moeilijkheden bespaart. De zwarte koning kan dan niets meer
uitrichten en wit wint dan eenvoudig. Soms laat de stelling dat toe.

Stelling:
Wit: Kh8 Da5
Zwart: Ke3 d2
Wit aan zet

1. Dh5! 1-0
Na deze zet kan zwart niet meer voorkomen dat wit de dame op d1 plaatst, waarna de strijd in hogere zin gestreden is.

In de vorige stellingen hebben we het eindspel bekeken met een zwarte d-pion. Hoe zit het eigenlijk met een c-pion?

Stelling:
Wit: Kh8 Df8
Zwart: Kb2 c2
Wit aan zet

Het winstproces verloopt precies op dezelfde manier als hierboven aangegeven. Er is echter een essentieel verschil.
1. Db4+ Ka2 2. Dc3 Kb1 3. Db3+

Stelling:
Wit: Kh8 Db3
Zwart: Kb1 c2
Zwart aan zet

Normaal gesproken zou 3. … Kc1 gedwongen zijn, waarna wit zijn koning activeert. Nu er sprake is van een c-pion is er een bijzondere omstandigheid waarvan
zwart gebruik maakt.
3. … Ka1! 4. Dxc2 pat
˝ - ˝

Wit kan dus tegen een c-pion geen vorderingen boeken en moet in remise berusten. Dat geldt natuurlijk ook voor een f-pion en ook voor de beide randpionnen.
In deze vier gevallen maakt zwart remise. De vuistregel luidt nu: de beide toren- en loperpionnen garanderen de zwakkere partij remise, de andere pionnen
bezorgen de sterkere partij de winst. Helaas kent de spreekwoordelijke regel natuurlijk ook
uitzonderingen. Als de koning van de sterkere partij dichtbij genoeg staat, is wit in sommige 'remisesituaties' in staat om de winst af te dwingen. Hij
maakt gebruik van een bijzonder motief: dominantie. Een voorbeeld maakt veel duidelijk.

Stelling:
Wit: Kc5 De4
Zwart: Kb2 c2
Wit aan zet

1. De2!
Door de penning kan zwart niet promoveren.
1. … Kb1 2. Kb4!!
Dit is de sleutelzet waar het allemaal om gaat. Wit brengt zijn koning dichterbij en laat toe dat zwart een dame haalt.
2. … c1D 3. Kb3!

Stelling:
Wit: Kb3 De2
Zwart: Kb1 Dc1
Zwart aan zet

Hiermee drukt hij de zwarte koning definitief aan de rand. Het opmerkelijke is dat de zwarte dame niet in staat is om een bevrijdend schaak te geven. Hij
kan het dreigende mat op a2 daarom niet meer voorkomen. Dit verschijnsel, het wegdrukken aan de rand, wordt in door eindspelstudiecomponisten dominantie
genoemd.
1-0

Dat kan ook met een randpion. In het volgende voorbeeld staat de witte koning ogenschijnlijk te ver weg. Via een handigheidje, weet hij zich toch nog in
de winstzone te manoeuvreren.

Stelling:
Wit: Kc7 Db7
Zwart: Ka1 a2
Wit aan zet

1. Kb6!!
Hiermee heft wit het pat op en dwingt hij zijn tegenstander een zet met de koning te doen.
1. … Kb2 2. Kc5+
Door een aftrekschaak nadert de witte koning de kritieke zone en bezorgt hij zichzelf een winststelling.
2. … Kc2 3. De4+ Kb2 4. De2+

Stelling:
Wit: Kc5 De2
Zwart: Kb2 a2
Zwart aan zet

Op de tweede rij staat de witte dame ideaal, zoals we ook in het vorige voorbeeld zagen.
4. … Kb1
Belangrijk is nog dat zwart zich ook niet kan redden middels 4. ... Kb3 vanwege 5. De5 en de dame komt op het promotieveld voor de pion.
5. Kb4! a1D 6. Kb3!
Opnieuw doet de dominantie zijn werk.
1-0

OPGAVE: Hoe kan wit winnen? Motiveer uw antwoord of geef een variant.

Stelling:
Wit: Ke6 Df8
Zwart: Ke2 f3
Wit aan zet

Klik hier voor de oplossing.

Alle partijen of fragmenten via de viewer:

 Klik hier om de partij(en) te tonen...

(Van de foto’s en illustraties is de bron onbekend, tenzij het erbij vermeld staat) 

Download: -1- Eindspeltips: Dame tegen pion

Commentaren

1. Wiebe Cnossen
16-12-2012 20:29 Leuke studie. Ik vroeg me af of 2.De7+ niet ook wint. Volgens
http://www.shredderchess.com/online-chess/online-databases/endgame-database.html is dat inderdaad zo (zij het een zet trager).

Diezelfde site wist me gelijk te vertellen dat 1.Kf5 ook niet de enige oplossing is: De8 en De7 winnen ook. Eigenlijk wel logisch, want het komt op zetverwisseling
neer.

Onderwerpen in de rubriek: Eindspelen

Rubrieken in de hoofdrubriek Schaaktheorie: openingen en eindspelen

Overzicht van hoofdrubrieken

terug naar begin van de pagina
Terug naar de nieuwspagina

Einde pagina